[Victoria]

Złodzieje w zarządach

Wzrasta liczba nadużyć popełnianych przez prezesów i członków zarządów. Raport firmy doradczej KPMG „Kim jest typowy sprawca nadużyć – Analiza globalnych schematów nadużyć”.

Do 26% wzrosła liczba nadużyć popełnianych przez prezesów i dyrektorów zarządzających oraz do 18% przez członków zarządów. Blisko 87% sprawców nadużyć stanowili mężczyźni, przy czym prawdopodobieństwo popełnienia oszustwa wzrasta wraz z długością stażu pracy w firmie. Aż 96% sprawców uczyniło z popełniania nadużyć regularne źródło dochodu.

Kadra wyższego szczebla na celowniku

Jak wynika z ogólnoświatowego badania firmy KPMG, wzrasta liczba nadużyć popełnianych przez kadrę kierowniczą wyższego szczebla. W ostatnich czterech latach, liczba audytów śledczych prowadzonych przez KPMG, gdzie dyrektor zarządzający lub prezes byli podejrzanymi, wzrósł z 11% w 2007 roku do 26% w 2011. Odsetek sprawców wśród członków zarządów przedsiębiorstw wzrósł z 11% w 2007 roku do 18% w 2011 roku.

– Zaobserwowany przez KPMG wzrost liczby nadużyć z udziałem przedstawicieli wyższej kadry kierowniczej powinien stanowić zimny prysznic dla firm na całym świecie. Skutki światowej recesji, ciągła presja na poprawę wyników i ambitne cele sprzedażowe, a także nacisk na redukcję kosztów, to środowisko, w którym muszą funkcjonować współcześni menedżerowie. Sytuacja ta powoduje, że niektórzy z nich sięgają po manipulację danych finansowych, co może być przyczyną zaobserwowanego trendu – komentuje Jimmy Helm, lider Zespołu ds. Zarządzania Ryzykiem Nadużyć w Europie Środkowej i Wschodniej w firmie doradczej KPMG.

Profil typowego sprawcy nadużyć:

· mężczyzna,
· wiek od 36 do 45 lat,
· działający na szkodę swojego pracodawcy,
· pracujący w dziale finansowym lub na stanowisku związanym z finansami,
· piastujący wyższe stanowisko kierownicze,
· pracujący dla firmy dłużej niż 10 lat,
· popełniający nadużycie w porozumieniu z innymi osobami.

Najwięcej nadużyć w finansach?

Najwięcej sprawców nadużyć pracuje w dziale finansowym lub na stanowisku związanym z finansami (32%) oraz w dziale sprzedaży (25%).

– W odróżnieniu od tendencji globalnej, w Polsce i Europie Środkowej sprawca nadużyć częściej jest pracownikiem departamentu zakupów lub sprzedaży, niż finansów. Departament finansowy nierzadko jednak sankcjonuje działania sprawców – zauważa Agnieszka Gawrońska-Malec, Starszy Menedżer w firmie doradczej KPMG.

Czynniki sprzyjające nadużyciom

Blisko 60% badanych sprawców pracowało w firmie ponad 5 lat przed wykryciem nadużycia (51% w 2007 roku), w tym 33% osób pracowało dla firmy 10 lat lub dłużej (22% w 2007 roku). 61% wynosi liczba osób popełniających nadużycia w porozumieniu z podmiotami zewnętrznymi, najczęściej z dostawcami (48%) oraz klientami (22%), przy czym do działania w porozumieniu z innymi osobami było skłonnych 64% mężczyzn i 33% kobiet.

Metody i motywy działania sprawców nadużyć

Ponad 74% nadużyć dokonano z wykorzystaniem luk w mechanizmach kontroli wewnętrznej (49% w 2007 roku). Blisko 43% nadużyć stanowiło sprzeniewierzenie aktywów, głównie z powodu defraudacji i nadużyć w zamówieniach publicznych.

Podstawowym motywem działania sprawców nadużyć, było uzyskanie osobistych korzyści finansowych, zazwyczaj, jako następstwo manipulacji danymi finansowymi.

Najczęstszymi motywatorami wskazanymi przez sprawców nadużyć był wzmożony nacisk na osiąganie coraz bardziej ambitnych celów finansowych, lęk przed utratą pracy oraz chęć uzyskania premii finansowej.

Sposoby wykrywania nadużyć

45% nadużyć jest wykrywanych dzięki formalnym, wewnętrznym procedurom przedsiębiorstwa. Nieco mniej, 35% wykrytych oszustw to zasługa działania metod nieformalnych. Zewnętrzne, formalne procesy pozwalają na identyfikację 13% nadużyć.

– Fakt, że w ponad połowie przeanalizowanych spraw wykrycie nadużycia było poza kontrolą firmy: wydarzyło się przez przypadek, wskutek informacji zewnętrznej lub dobrowolnego poinformowania przez pracowników, może świadczyć o tym, że w firmach funkcjonują niedostateczne mechanizmy kontrolne w zakresie identyfikacji nieprawidłowości – dodaje Agnieszka Gawrońska-Malec, Starszy Menedżer w firmie doradczej KPMG.

Ignorujemy sygnały ostrzegawcze

Badanie pokazuje, że sygnały ostrzegawcze takie jak fakt, że pracownik niekorzystający z urlopu wypoczynkowego, wiedzie styl życia, który zdaje się nie korespondować z poziomem jego wynagrodzenia, są częstokroć pomijane od czasu rozpoczęcia ostatniego kryzysu finansowego. Jedynie 6% w 2011 roku podobnych do przytoczonego sygnałów doprowadziło do podjęcia czynności wyjaśniających, wobec 24% w roku 2007.

Ilość spraw, w których sygnały ostrzegawcze zostały zignorowane w regionie Europy Środkowej i Wschodniej stanowiło 43% badanej populacji, podczas gdy dla całej badanej populacji było to aż 56%.

– To niezwykłe, że firmy ignorują sygnały ostrzegawcze, zwłaszcza w obliczu recesji. O ile można częściowo tłumaczyć zaistniałą sytuację przez pryzmat programów oszczędności, które spowodowały dramatyczne cięcia budżetów szkoleniowych oraz redukcję personelu, który mógłby spostrzec nieprawidłowości, o tyle potrzeba czujności nigdy nie była bardziej aktualna. Tymczasem, gdy spada czujność, sprawcy nadużyć zyskują więcej przestrzeni dla generowania bezprawnych przychodów – zauważa Agnieszka Gawrońska-Malec, Starszy Menedżer w firmie doradczej KPMG.

Jawność postępowań wyjaśniających nadużycia

W 77% przypadków, wyniki wewnętrznych postępowań wyjaśniających nigdy nie zostały ujawnione publicznie. Zmniejszeniu uległ odsetek firm, które zakomunikowały problem wewnętrznie wobec swoich pracowników (46% w 2011 wobec 50% w 2007 roku), jak również ujawniły wewnętrznie pełną informację o zaistniałym zdarzeniu i podjętych działaniach zaradczych (13% w 2011 roku wobec 35% w 2007 roku).

– Firmy, wciąż nie potrafią wyciągnąć ze zidentyfikowanych przypadków nadużyć i sposobów radzenia sobie z nimi cennych lekcji na przyszłość, ani też wykorzystać takich sytuacji do jasnego zakomunikowania braku tolerancji dla nadużyć wobec pracowników i partnerów biznesowych – ocenia Agnieszka Gawrońska-Malec, Starszy Menedżer w firmie doradczej KPMG – Tymczasem, otwarta komunikacja z pracownikami oraz partnerami biznesowymi stanowi bardzo skuteczne narzędzie prewencyjne pozwalające na uniknięcie podobnych problemów w przyszłości.

Różnice geograficzne i kulturowe

Badanie pokazało ciekawe różnice kulturowe i geograficzne w badanych sprawach, w szczególności:

· Podczas, gdy mężczyźni byli sprawcami większości wszystkich badanych nadużyć (87%), odsetek kobiet-sprawców różnił się istotnie w zależności od regionu. Ameryka Północna i Południowa (22%) oraz Kraje Azji oraz Australia z Oceanią (23%) odnotowały prawie trzykrotnie wyższy odsetek kobiet-sprawców niż Europa z Afryką i Bliskim Wschodem (8%).

· Przedział czasu, w jakim dokonywano nadużyć przed ich wykryciem, różnił się w zależności od regionu. Okres ten był najdłuższy w Azji – średnio 5 lat (16% spraw z okresem przekraczającym 10 lat), a najkrótszy w Ameryce Północnej – 4,2 roku oraz Europie Zachodniej – 3,7 roku.

· Wyniki dla Ameryki Północnej potwierdziły też siłę tamtejszego środowiska regulacyjnego i aktywność organów ścigania, jako że w 63% przypadków audyt dochodzeniowy doprowadził do podjęcia środków prawnych przeciwko sprawcom nadużyć. Z drugiej strony w Europie Środkowej i Wschodniej odsetek spraw z finałem w sądzie to jedynie 17%.

Skrócona wersja raportu w języku polskim już wkrótce.

Źródło: KPMG / Nowy Ekran